NOS nieuwsuur

1. CDA-prominent: 'Haal Pieter Omtzigt terug'

   Het CDA komt vandaag bijeen voor crisisoverleg na de tegenvallende verkiezingsuitslag van vorige week. De twaalf regionale partijvoorzitters en de partijtop praten over de toekomst en hoe het nu verder moet met het CDA.

   Het rommelt al langer bij de regionale afdelingen van de partij. Niet iedereen steunt het landelijke (stikstof)beleid. Sommige provincies zouden over het vertrek van Hoekstra willen praten.

   Oud-landbouwminister Cees Veerman doet in Nieuwsuur alvast een voorzet. De CDA-prominent adviseerde partijleider Hoekstra tijdens de formatie van het kabinet over het te voeren landbouwbeleid. Hij vindt dat het CDA-bestuur nu knopen moet doorhakken. "Dat is nodig. En in allereerste plaats is het de eigen afweging van Wopke zelf."

   Veerman ziet wel dat het zo niet door kan gaan. Volgens hem is het beter dat Hoekstra een deel van zijn taken afstoot. "Minister van Buitenlandse Zaken, partijleider en hij speelt ook nog een belangrijke rol als voorman in het kabinet. Dat is gewoon te veel, dat krijg je niet voor elkaar. Er zijn grenzen aan wat je fysiek en geestelijk aankunt."

   Partijvoorzitter Hans Huibers ziet veel ongenoegen binnen de partij, maar heeft nog steeds alle vertrouwen in Hoekstra. "Ook na dit verlies. We gaan kijken hoe we de kloof kunnen herstellen tussen partij en burger", zei hij gisteren.

   Pieter Omtzigt

   Mocht het CDA toch willen herstellen mét Hoekstra, dan is het volgens Veerman verstandig als er veranderingen komen in Hoekstra's takenpakket. "Niet alles hangt van Wopke Hoekstra af in het CDA. Het is de voorman, maar het is niet degene waar de hele partij aan hangt."

   Het CDA-bestuur moet volgens Veerman nog een poging wagen om Pieter Omtzigt terug te halen, ook al zal dat een lastige opgave zijn. "Als ik daar wat aan kan bijdragen, dan zou ik dat graag doen. Omtzigt is een voortreffelijk Kamerlid, hij zou echt ideaal zijn. Hij is de man die voelt wat er leeft onder de mensen. Hij heeft een hele scherpe visie op hoe een nieuw sociaal contract, zoals hij het noemt, vorm zou moeten geven. En dat is precies CDA."

   De afgelopen jaren verschenen verschillende stukken van het CDA over de koers, zoals het rapport "Voor heel Nederland", dat pleit voor de aanpak van ongelijkheid en het terugkeren van voorzieningen op het platteland.

   "We kunnen de mensen niet of niet genoeg enthousiasmeren. En ik denk dat dat samenhangt met het zwakke optreden van de partijbestuurders in de afgelopen periode", zegt Veerman. "En nu zitten we met een dramatisch slagveld."

   Minderheidskabinet

   Doorgaan met huidige regeerakkoord is volgens de oud-minister niet langer zinvol. Er is grote kans dat het CDA stopt met deze coalitie, zegt hij. "Dat is natuurlijk niet in het belang van het land, dat de coalitie uit elkaar valt en er nieuwe verkiezingen nodig zijn. Daarom zou het zo verstandig zijn om te kijken of je binnen de huidige coalitie toch nog tot nieuwe afspraken kunt komen."

   Mocht dat niet lukken, bijvoorbeeld omdat coalitiepartij D66 of de ChristenUnie niet aan de gemaakte afspraken willen tornen, dan ziet Veerman ook toekomst voor een minderheidskabinet. "D66 zou eruit kunnen stappen en dan zou je door kunnen regeren. Dat is goed bestuur. Naar de mogelijkheden van het moment het beste ervan maken."

2. Vanavond op tv: Crisisberaad CDA • Xi op bezoek bij Poetin • Arrestatie Trump?

   Crisisberaad CDA

   Na het dramatische verlies van de verkiezingen voor de Provinciale Staten komt regeringspartij CDA vanavond bijeen voor crisisoverleg. Vooral op het platteland verloor de partij veel aanhangers. De regionale afdelingen van het CDA hebben al langer kritiek op het optreden van de partijtop in Den Haag.

   Xi op bezoek bij Poetin

   Tijdens het bezoek van Xi Jinping aan Vladimir Poetin staat de oorlog in Oekraïne op de agenda. Tot nu toe zijn er weinig tekenen dat Peking met een voorstel kan komen waarover de Oekraïners willen praten. Poetin heeft nogmaals gezegd dat onderhandelingen voor hem een optie zijn, maar die bereidheid neemt het Westen niet serieus.

   Arrestatie Trump?

   De Amerikaanse oud-president Donald Trump verwacht dat hij vandaag wordt gearresteerd. Trump is verwikkeld in meerdere juridische onderzoeken. De zaak waarnaar Trump nu verwijst, speelt in Manhattan, New York. Het draait om het betalen van zwijggeld aan pornoster Stormy Daniels, met wie hij een relatie zou hebben gehad. Trump zou de kieswet hebben geschonden door de betaling te verbergen.

3. Overheidsfout bracht duizenden gezinnen in armoede, minister belooft oplossing

   Zeven jaar geleden noemde de Ombudsman het al een knelpunt dat opgelost moest worden. Rechters spreken van een buikpijndossier en Tweede Kamerleden trekken er herhaaldelijk over aan de bel: duizenden gezinnen die onder het bestaansminimum leven doordat regelingen van de overheid tegen elkaar in werken. Het probleem werd steeds maar niet opgelost.

   Vandaag belooft minister Carola Schouten (ChristenUnie) voor Armoedebeleid dat daar verandering in komt. "Het is niet goed gegaan, maar we zijn nu wel hard op weg naar een oplossing", zegt de minister tegen Nieuwsuur. Ze zegt toe dat er voor de zomer duidelijkheid is over een nieuwe aanpak, waarbij gemeenten slachtoffers actief moeten opsporen en helpen.

   Schouten noemt haar oplossing in een brief aan de Tweede Kamer vandaag "dringend nodig". Maar voor veel slachtoffers komt de aankondiging te laat. Naar schatting werden de afgelopen jaren tenminste 5700 gezinnen de dupe, maar waarschijnlijk gaat het om nog veel meer mensen.

   Het gaat telkens fout bij de manier waarop verschillende regelingen van de overheid elkaar bijten. De gedupeerden zijn stellen, vaak met kinderen, waarvan de één geen inkomen heeft, en de ander een heel laag inkomen, zoals een kleine arbeidsongeschiktheidsuitkering of een laag salaris.

   De gemeente vult het inkomen van de twee aan tot bijstandsniveau. Maar door die aanvulling komen onbedoeld én onterecht toeslagen zoals zorg- of huurtoeslag te vervallen. Daardoor raken de gedupeerden in armoede en komen ze in veel gevallen in de schulden terecht.

   Met z'n drieën eten van vijf euro

   Een van de getroffen gezinnen is de familie Slijngard. Gracilia Slijngard is afgekeurd om te werken vanwege een tumor in haar hoofd, en haar man raakte zijn baan als beveiliger kwijt. Ze kwamen daardoor op bijstandsniveau terecht, het minimale inkomen waar je in Nederland recht op hebt.

   En toen ontvingen ze ook nog eens brieven van de Belastingdienst: ze moesten geld inleveren dat ze nodig hadden om rond te komen, en waar ze eigenlijk recht op hadden. Het gaat jaarlijks om vele honderden euro's aan bijvoorbeeld zorg- en huurtoeslag.

   Gracilia laat zien hoe ze met een budget van zo'n vijf euro per dag toch aan genoeg eten komt voor zichzelf, haar man en kind:

   Dat duizenden gezinnen de toeslagen mislopen is niet de bedoeling, maar wel het effect van fiscale regelingen. Deze echtparen zijn daardoor veel slechter af dan twee werkloze mensen in een vergelijkbare situatie met een bijstandsuitkering.

   De sjaak

   "Als ik dit aan mijn vrienden uitleg, zeggen ze, wat is dit voor gekkigheid", zegt sociaal raadsman Maarten Bockting. Hij helpt de familie Slijngard om de gevolgen zoveel mogelijk te beperken. Maar de meeste mensen die het overkomt, weten die hulp niet te vinden, denkt Bockting: "Als dit 5000 gezinnen overkomt, denk ik dat 4000 van hen niet de hulp vinden die ze nodig hebben. En dus zijn ze gewoon de sjaak."

   Al in 2016 vroeg de Ombudsman aan de regering om het probleem zo spoedig mogelijk op te lossen. Een jaar later erkende de toenmalige staatssecretaris Jetta Klijnsma (PvdA) dat de situatie "onlogisch en onwenselijk" is. Maar hoe vervelend ook, zei ze, ze kon geen pasklare oplossing bieden. Sindsdien kaartten politici, sociaal raadslieden en rechters het probleem herhaaldelijk aan. Ook besloot de hoogste rechter vorig jaar dat de gemeente Arnhem een gedupeerd gezin moest helpen.

   Maar ook na die rechterlijke uitspraak kwam het vooralsnog nog niet tot een landelijke oplossing, tot onbegrip van Tweede Kamerleden. "Ik vraag me vooral af hoe het kan dat dit probleem zo lang wordt genegeerd", zegt Senna Maatoug (GroenLinks), die begin dit jaar Kamervragen stelde aan minister Schouten. En ook elf andere Kamerfracties, waaronder regeringspartijen CDA en ChristenUnie vroegen de minister om opheldering na een artikel van NRC over het probleem.

   "Duizenden mensen hebben jaren onder bijstandsniveau geleefd en kwamen niet rond, terwijl het probleem bekend was", aldus initiatiefnemer Pieter Omtzigt. "Dat is heel ernstig in een rechtsstaat." Ook regeringspartijen CDA en ChristenUnie ondertekenden de vragen.

   Veel open vragen

   Vandaag zegt de minister dus een oplossing te onderzoeken waarbij gemeenten de gedupeerden opsporen en compenseren. "Ik schrik wel van het woordje onderzoek", zegt André Moerman, die spreekt namens de sociaal raadslieden in Nederland. "Dat hebben we namelijk vaker gehoord. Waarom moet dit zo lang duren? Dat is onacceptabel."

   Ook vragen betrokkenen zich af hoe gedupeerden gecompenseerd zullen worden voor het geld dat ze de afgelopen jaren zijn misgelopen, en of gemeenten van de regering hulp krijgen bij het opsporen van slachtoffers. Minister Schouten belooft voor de zomer met duidelijkheid te komen.

4. Vanavond op tv: Gezinnen in armoede door fout • Welke weg kiest het CDA? • Onrust in de bankenwereld

   In de schulden door een overheidsfout

   Naar schatting 5700 gezinnen werden de afgelopen jaren de dupe van een fout van de overheid. Belasting- en toeslagenregels werken tegen elkaar in, waardoor de gezinnen onder het bestaansminimum belandden en vaak in de schuld terecht kwamen. Het probleem is al jarenlang bekend. Wat doet het kabinet om dit op te lossen? André Moerman is te gast, hij is deskundig op het gebied van schuldproblemen.

   Hoe moet het CDA verder na slechte verkiezingsuitslag?

   Moet het CDA in het kabinet blijven? En kan Wopke Hoekstra partijleider blijven? Die vragen werpen regionale CDA'ers op na de verkiezingsnederlaag, waarbij kiezers de partij massaal de rug toekeerden. Al langer worstelen CDA-politici in de provincies met de koers van de partij vanwege, vooral, het stikstofbeleid.

   Nieuwsuur peilt de stemming binnen het CDA in aanloop naar het crisisberaad dat de partij morgen op verschillende niveaus houdt. Politiek verslaggever Nynke de Zoeten praat ons bij.

   UBS redt concurrent Credit Suisse

   Wereldwijd zorgen centrale banken de komende tijd voor extra leenmogelijkheden voor banken, in een poging het vertrouwen in het financiële systeem in stand te houden. Er is veel onrust in de financiële wereld door de ondergang van twee Amerikaanse banken en de problemen bij de grote Zwitserse bank Credit Suisse. Dat bedrijf wordt overgenomen door concurrent UBS, met steun van de Zwitserse overheid.

   Moeten ook aandeelhouders en spaarders van andere banken zich zorgen maken? We spreken met twee financieel journalisten over deze roerige financiële tijd. Huiseconoom Mathijs Bouman geeft antwoord.

5. Agrarische organisaties komen met hulp voor boeren in geestelijke nood

   De agrarische organisaties LTO en ZOB starten vandaag een nieuwe campagne die boeren en hun familie moet helpen als er sprake is van een mentale crisis of suïcidale gedachten. De campagne 'Taboer' wil dat boeren in psychische nood gaan praten over hun zorgen.

   De stikstofdiscussie gaat gepaard met veel onduidelijkheid en onvoorspelbaarheid voor boeren. Naast alle woede is er ook veel somberheid. Uit cijfers van 113 blijkt dat jaarlijks tussen de 20 en 30 mensen in de agrarische sector hun leven beëindigen.

   Al jaren zit de agrarische sector in de top drie sectoren waar zelfmoorden het meest voorkomen. Boerenorganisatie maken zich zorgen dat het cijfer onder invloed van de huidige veestapeldiscussie zal stijgen.

   'Illegaal verklaard'

   Loskomen van psychische spanningen is het doel van de campagne. Op de suïcidepreventietraining oefenden vrijwilligers onder begeleiding van een agricoach met telefoongesprekken. Verschillende persoonlijke verhalen kwamen aan bod. Fije Visscher (LTO Noord): "Er komt echt heel veel op boeren af. Het is een opeenstapeling van dingen: stikstofbeleid, perspectief voor je bedrijf, het gevoel hebben dat je ongewenst bent geworden in een regio. Waar moet ik naartoe met mijn bedrijf, vragen veel boeren zich af."

   Ook Melkveehouderij Freriks zit in een penibele positie: het bedrijf raakte onlangs de natuurbeschermings-vergunning kwijt. Het is nu de vraag of de zoon en dochter van melkveehouders Rudie en Petra Freriks de boerderij ooit kunnen overnemen. Petra Freriks: "Eigenlijk ben je gewoon illegaal verklaard en wordt er een streep door je toekomst gezet. Dat geeft heel veel spanning."

   Melkveehouder Rudie Freriks kan alle onzekerheid maar moeilijk verteren.

   Melkveehouder Koos van der Wind vindt het met de druk die nu op sector ligt, ook heel moeilijk. "De emmer wordt steeds voller. Dat is voor een aantal gewoon niet vol te houden."

   In zijn dorp pleegde een beroepsgenoot, ook een melkveehouder, vorig jaar zelfmoord. "Dat hakt er enorm in, het krijgt een gezicht. Je voelt de pijn extra", zegt Van der Wind, die denkt dat de regeldruk en de controles debet zijn aan het besluit van zijn collega. "Al die onzekerheid, dan krijg je het gevoel dat het teveel wordt. Ik herken dat ook wel. Dat het een rol heeft gespeeld, is zeker."

   Samen praten over technische en economische resultaten is geen probleem, maar mentale zorgen bespreekbaar maken is een ander verhaal, vindt LTO Noord-bestuurder Visscher. "Daarom is deze campagne in deze onzekere tijd voor veel boeren en tuinders zo belangrijk."

   Druppel op gloeiende plaat

   Boer Freriks en boer Vander Wind geloven niet dat de campagne het probleem helemaal kan oplossen. "Als er geen perspectief is, is de oorzaak niet weg. Ik vrees dat het dan een druppel op een gloeiende plaat zal zijn", zegt Van der Wind. Freriks: "Het is symptoombestrijding. De oplossing ligt bij de politiek."

   En zijn echtgenoot Petra: "Als zo'n telefoonlijn maar één of twee mensen zou kunnen redden, is dat het al waard. Mensen die er nu middenin zitten, kunnen niet wachten tot het beleid een keer anders wordt. Dus als je een paar mensen kunt helpen, is dat al hartstikke mooi."

   Minister van Landbouw Piet Adema herkent de wanhoop bij boeren. Zijn ministerie draagt financieel bij aan de campagne. "Ik spreek ook regelmatig huilende boeren. We werken er hard aan om te komen tot oplossingen. Maar ze moeten ook hulp zoeken. Dit initiatief Taboer steun ik van harte. De sector neemt de verantwoordelijkheid in het omzien naar elkaar. En dat is echt noodzakelijk."